Ιστορικά Γεγονότα

Κατά το έτος 1809, στις 4 Δεκεμβρίου, έφτασε στο Αίγιο ο μεγάλος Άγγλος ποιητής Λόρδος Μπάυρον, με το φίλο του και γραμματέα του Χομπ – Χάουζ, και φιλοξενήθηκαν στο αρχοντικό του Ανδρέα Λόντου (απέναντι από το σημερινό Δημαρχείο, δίπλα στον κινηματογράφο Απόλλων). Ο Μπάυρον ήταν 21 ετών, ενώ ο Λόντος 25. Τις εντυπώσεις του, από την επίσκεψή του αυτή, αποτυπώνει στο ημερολόγιό του, όπου περιγράφει το σπίτι, αλλά μιλάει με θαυμασμό και για τον Α. Λόντο: “Εγνώρισα τον Λόντον, κρύπτοντα υπό την επιφάνειαν του μείρακος, νουν πρεσβύτου και πνεύμα εξαιρέτου φιλοπατρίας, αυτός ο μικρός το δέμας, ο μέγας τη καρδία Έλλην” (Παν. Κανελλόπουλος, Λόρδος Μπάυρον, σελ.83). Η φιλία αυτή διατηρήθηκε μέχρι τον θάνατο του Λόρδου Μπάυρον στο Μεσολόγγι, το 1824. Λίγο πριν το θάνατό του, ο Μπάυρον γράφει επιστολή στον Α. Λόντο, όπου τον αποκαλεί “γενναιότατο στρατηγό και καλό φίλο”. Του υπόσχεται ότι θα του στείλει όπλα. “…θέλω σας στείλει δύο κανόνια του Κάμπου, με τα ανήκοντα εφόδια, αλλ’ επιθυμώ να διευθύνετε προς τα εδώ, 12 ανθρώπους σας με δύο αξιωματικούς, δια να γυμνασθώσιν εις τα αναγκαία επί τούτω… ” (Leslie Marcyard, Λόρδου Βύρωνα επιστολές – μεταφρ. Δημ. Κούρτοβικ).

Το Δεκέμβριο του 1844, εκτιμώντας την όλη πορεία του στον Αγώνα του 1821, καθώς και την συμβολή του στην Επανάσταση της Γ’ Σεπτ. 1843, για την παραχώρηση Συντάγματος, η Γαλλική Κυβέρνηση απονέμει στον Α. Λόντο, το μεγάλο παράσημο της Λεγεώνος της Τιμής. Ενώ ο Όθων του απονέμει Τιμητικόν Δίπλωμα, για την συμμετοχή του στην Επανάσταση του 1843.

Ο Ανδρέας Λόντος, κατά τα συμφωνηθέντα στη Συνέλευση της Βοστίτσας, ευθύς έσπευσε να οργανώσει – κρυφά – στρατό στα Βαλιμίτικα και στα Σελά. Έκτοτε η “περιρρέουσα ατμόσφαιρα, μύριζε μπαρούτι”. Μετά δε το επεισόδιο στο Αγρίδι κοντά στο Σόλο, όπου ο Νικόλαος Σολιώτης, έστησε “καρτέρι” στους τούρκους φοροεισπράκτορες και τους σκότωσε (16 Μαρτίου 1821), και μετά την επανάσταση στην Καλαμάτα (17 Μαρτίου), η Πάτρα “έβραζε”. Οι τούρκοι μαζεύτηκαν στο φρούριο της πόλης, ενώ περίμεναν ενισχύσεις από τη Ρούμελη. Τότε, ειδοποιήθηκε ο Α. Λόντος, και ξεκίνησε με 400 παλληκάρια για την Πάτρα (21 Μαρτίου)… “Την δε επαύριον (22 Μαρτίου) οι Τούρκοι ευρέθησαν όλοι συνηγμένοι εν τη ακροπόλει, όπου διέμενον κανονιοβολούντες την πόλιν. Εν τοσούτω, οι πέριξ σημαντικοί Αχαιοί, μαθόντες τα εν Πάτραις συμβάντα, έσπευσαν να εισέλθωσι, συμπαραλαβόντες όσους εδυνήθησαν, εκ του προχείρου οπλοφόρους και πρώτος μεν εισήλθε, περί την μεσημβρίαν ο Παπαδιαμαντόπουλος, μετ’ αυτόν δε ο Λόντος υπό ερυθράν σημαίαν, ην κατασκεύασεν ως έτυχε και ως ήθελε την ώραν εκείνην, έχουσα εν τω μέσω μέλανα σταυρόν, εφ ενός μόνου προσώπου. Εξ’ αιτίας δε του χρώματος της σημαίας, οι εν τω φρουρίω τούρκοι, εξέλαβον τους εισερχομένους ως Λαλιώτας (από του Λάλα) Τούρκους, διότι ο επί του ενός προσώπου σταυρός της σημαίας, δεν εφαίνετο εκ της ακροπόλεως, τους εχαιρέτησαν δε, ως συναδέλφους των κανονιοβολούντας Τούρκους”… (Σπ. Τρικούπη, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, τ. Α’, κεφ. Ε’, σελ. 62)

Ο Ιμπραήμ, αφού όλο το 1826 λεηλάτησε την Αρκαδία και την Λακωνία, επέστρεψε στην Πάτρα, και την άνοιξη του 1827 βρίσκεται στην ορεινή Αχαΐα , όπου καταστρέφει, λεηλατεί και απειλεί, αναγκάζοντας πολλούς στο “τουρκοπροσκύνημα” (δήλωση υποταγής), ενώ τους χορηγούσε και… πιστοποιητικό, το “ράγι μπουγιουρντί” (συγχωροχάρτι)! Έτσι λυμαινόταν όλα τα χωριά, ενώ είχαν τουρκοπροσκυνήσει Πάτρα, Καλάβρυτα και Βοστίτσα. Ο δε Ντελή Αχμέτ, πασάς της Πάτρας προστάτευε τους προσκυνημένους, κατά διαταγή του Ιμπραήμ, με πρωτοπαλλήκαρό του τον προδότη Νενέκο. Ακόμα και στο Μέγα Σπήλαιο μπαινόβγαιναν άνθρωποι του Νενέκου, ενώ ο Ιμπραήμ σχεδίαζε το πάρσιμό του. Έτσι με 13000 στρατό και το Νενέκο με 2000 στρατοπέδευσε στα Σάλμενα, κοντά στο μοναστήρι, που το προστάτευαν – κατ’ εντολή του Κολοκοτρώνη – ο Ν. Πετμεζάς με 600 αγωνιστές, και ο υπασπιστής του Φωτάκος, καθώς και ο Κ. Μέλιος με 100 μαχητές, στη θέση “Ψηλός Σταυρός”. Και πάντα με την φροντίδα του Κολοκοτρώνη οχυρώθηκε καλά το μοναστήρι και εσωτερικά. Ο Ιμπραήμ, αφού ήρθε πιο κοντά, στην Επάνω Ζαχλωρού, κάλεσε τρείς φορές τους υπερασπιστές να …συμφιλιώσουν (να προσκυνήσουν δηλαδή). Οι καλόγεροι, βλέποντας το δισταγμό των καπεταναίων, βλέποντας τον Νενέκο να έρχεται με 3000 τούρκους και προσκυνημένους, τραβολογώντας περί τους 300 αιχμαλώτους, βλέποντας το στρατό του Ιμπραήμ να τους έχει “κλείσει” από παντού, έβγαλαν τα ράσα, φόρεσαν φουστανέλες (100 περίπου), και με μπροστάρη τον ηγούμενό τους Γεράσιμο Τορόλο, έπιασαν τη θέση “Παληάμπελο” και άρχισαν το τουφεκίδι! “Τούτο δε ιδόντες ημείς εξεροκοκκινήσαμεν, από την εντροπή μας και παρευθύς εβγήκαμεν από το μέρος της Κισσωτής, να υπάγομεν εις τον πόλεμον, που με την έφοδο του τούρκικου ταχτικού, είχε πια γενικευτεί και βάσταξε 13 ώρες…” (Φωτάκου, Απομνημονεύματα, τ. Β’, σελ. 434). Μέχρι και στα έλατα ανέβηκαν οι υπερασπιστές του μοναστηριού και πυροβολούσαν τους τούρκους και τους προσκυνημένους, με πείσμα, ώσπου τους έτρεψαν σε φυγή, και γενική υποχώρηση, προς τα Καλάβρυτα ενώ άφησαν 650 νεκρούς. Από τους έλληνες μαχητές, τραυματίστηκαν μόνο 10, αλλά έπεσε νεκρός ο καπετάνιος Κ. Μέλιος. Ο Ιμπραήμ, μετά από αυτή την πανωλεθρία που έπαθε, δεν τόλμησε να σκεφτεί πάλι το Μέγα Σπήλαιο. Η ιστορία εξύψωσε κυρίως το εθνικό φρόνημα και τη γενναιότητα των μοναχών, που έγραψαν στις σελίδες της την 24^η Ιουνίου 1827, με ανεξίτηλα γράμματα.

Κατά την εποχή των επιδρομών του Ιμπραήμ στην περιοχή μας, εμφανίσθηκε το «τουρκοπροσκύνημα ». Όλη η ορεινή περιοχή της Αιγιάλειας δήλωσε υποταγή στον Ιμπραήμ. Το τουρκοπροσκύνημα  είχε φθάσει «…τον Αγώνα  εις  τελείαν απελπισίαν…», αναφέρει ο Κολοκοτρώνης  στην Κυβέρνηση. Ο ίδιος οργώνει  την Αχαΐα να σταματήσει  το κακό και στρατοπεδεύει στους Πετσάκους.

Το χωριό Πετσάκοι προσκύνησε ολόκληρο. Για αυτό ο Κολοκοτρώνης έσπευσε εκεί να τους πείσει να επιστρέψουν. Κατά την περίοδο αυτή, οι ιστορικές πήγες  αναφέρουν ότι έφτασε στο βουνό Κολοκοτρώνη, όπου, με βροντερή φωνή, καλούσε όλους τους τουρκοπροσκυνημένους να επιστρέψουν, δίνοντας το σύνθημα «φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους»

Η εμφάνιση και η δράση του Ιμπραήμ στο Μοριά, και ιδιαίτερα στην Αιγιάλεια, κατά την τελευταία “πράξη” της Επανάστασης του 1827, έχει συνδεθεί με ένα πρόσωπο, που η ιστορία μας το αναφέρει με μελανά γράμματα, τον ήρωα και προδότη Δημήτρη Νενέκο, που καταγόταν από την Ζουμπάτα, (Αρβανιτοχώρι στο πίσω μέρος του Παναχαϊκού). Ένα πρόσωπο, που ταυτίστηκε με το “τουρκοπροσκύνημα” τόσο, ώστε του αποδόθηκε η προσωνυμία του “προδότη”. Ο Δημ. Νενέκος, οπλαρχηγός, που ακολουθώντας τον Α. Λόντο, πήρε μέρος σε πολλές μάχες του Αγώνα του ’21 (Πάτρα, Ρούμελη, Μεσολόγγι κ.α.), έγινε “υπασπιστής” του Ιμπραήμ, αφού “τουρκοπροσκύνησε” και παρέσυρε σ’ αυτό πολλούς Αχαιούς. Και ως “πρωτοπαλλήκαρο” του Ιμπραήμ, καθοδηγούσε τους τούρκους στις τελευταίες μάχες του 1827 στην Αιγιάλεια (μάχη Καυκαριάς, Αη – Γιάννη Τσετσεβού, Καστράκι, Μ. Σπηλαίου κ.α.). Η προδοτική – κατά εξακολούθηση – συμπεριφορά του, εξόργισε τον Κολοκοτρώνη τόσο, ώστε διέταξε την δολοφονία του, την οποία ανέθεσε στον Θανάση Σαγιά (αντίζηλο και ορκισμένο εκδικητή του Νενέκου). Ο Ιμπραήμ περιφερόμενος κάποτε στην ορεινή Αιγιάλεια έχασε το δρόμο και αποκοιμήθηκε κάτω από ένα δέντρο, έχοντας το Νενέκο να τον φυλάει! Τότε αν ήθελε ο Νενέκος τον σκότωνε, αλλά δεν το έκανε. Ο Φωτάκος αναφερόμενος στο περιστατικό γράφει: “Ο δε Νενέκος τότε, ελάμβανεν αιχμάλωτο τον Ιμπραήμ εάν ήθελε. Μάλιστα δε εκεί πλησίον ήτο το μοναστήρι της Μακελαριάς, το οποίον ήτο απόρθητο. Πλησίον ήτο και το Μ. Σπήλαιο. Οι δε τούρκοι δεν θα εγνώριζον τι έγινεν ο αρχηγός των, αλλά ο ασυνείδητος αυτός άνθρωπος εφύλαξε την πίστη του προς τους Τούρκους. Όλα δε ταύτα τα έμαθεν ο Γενικός Αρχηγός (Κολοκοτρώνης) και αγανακτήσας ορκίσθη, παρουσία ημών, εις τον Μ. Θεόν των Ελλήνων και είπεν , ότι επιθυμεί τον φόνον του Νενέκου…”. Έτσι, ο Κολοκοτρώνης υπέγραψε διαταγή και έδωσε γραπτή άδεια στο Σαγιά να φονεύσει το Νενέκο. Ακόμα και ο Κυβερνήτης Ι. Καποδίστριας, οργισμένος έγραφε στο Σαγιά “άπιστε, γιατί δεν τον σκοτώνεις που ακόμα είναι με τους τούρκους”; Έτσι αφού τον κάλεσε σε “τραπέζι” με δόλο, τον δολοφόνησαν οι Σαγιάδες, τον Ιούνιο του 1828, κοντά στο χωριό του, τη Ζουμπάτα.